- Dünya Sağlık Örgütü tarafından onaylanan 330.000 dozu aşkın RTS,S sıtma aşısı dün gece Kamerun'a ulaştı. Afrikalı çocuklar için en ölümcül hastalıklardan biri olan sıtmaya karşı geniş kapsamlı aşı kampanyaları başlatıldı.
- Dünya genelinde sıtmanın en yaygın görüldüğü yerler, Afrika kıtasında bulunuyor. 2021 yılında küresel sıtma vakalarının yaklaşık %95'i ve ilgili ölümlerin %96'sı bu bölgede gerçekleşti.
- Çok sayıda Afrika ülkesinde aşı programları yaygınlaştırılıyor. Önümüzdeki haftalarda Burkina Faso, Liberya, Nijer ve Sierra Leone'ye 1,7 milyon doz daha aşı teslim edilmesi planlanıyor.
- Bu sevkiyatlar, sıtma aşısı programının pilot aşamadan çıktığına işaret ediyor. Sevkiyatlar sayesinde, ülkeler, 2024'ün ilk çeyreğinde Gavi destekli rutin bağışıklama programlarını uygulamaya başlayabilecekler.
CENEVRE/NEW YORK/KOPENHAG, 22 Kasım 2023 – Dünya Sağlık Örgütü tarafından sıtmaya karşı ilk onaylanan aşı olan RTS,S aşısının sevkiyatları başladı. Dün gece 331.200 doz aşı, Kamerun'un Yaoundé kentine ulaştı. Daha önce sıtma aşısı pilot programına dahil olmayan bir ülkeye ilk kez aşı teslimatı yapıldı. Bu durum, Afrika kıtasının en riskli bölgelerinde sıtmaya karşı aşı programlarının kısa bir süre içinde yaygınlaştırılacağının sinyallerini veriyor.
Neredeyse her dakika beş yaşından küçük bir çocuk sıtma nedeniyle hayatını kaybediyor. 2021'de dünya genelinde 247 milyon sıtma vakası görüldü ve bu vakaların 619.000’i ölümle sonuçlandı. Ölen kişilerin yüzde 77'sini, çoğu Afrika'da yaşayan 5 yaşından küçük çocuklar oluşturuyor. Dünya genelinde en yüksek sıtma oranları, Afrika kıtasında görülüyor. 2021 yılında tüm küresel sıtma vakalarının yaklaşık %95'i ve ilgili ölümlerin %96'sı bu bölgede gerçekleşti.
Önümüzdeki haftalarda ilave 1,7 milyon doz RTS,S aşısının Burkina Faso, Liberya, Nijer ve Sierra Leone'ye ulaşması bekleniyor. Diğer Afrika ülkelerine de önümüzdeki aylarda aşı sevkiyatlarının yapılması planlanıyor. Çok sayıda ülke, rutin bağışıklama programları kapsamında sıtma aşısını uygulama hazırlıklarının son aşamasına geldi. İlk doz aşıların 2024'ün ilk çeyreğinde yapılması öngörülüyor.
Herhangi bir yeni aşının temel bağışıklama programlarına dahil edilmesi için kapsamlı hazırlıklara ihtiyaç duyulur. Örneğin sağlık çalışanlarının eğitilmesi, altyapı yatırımlarının tamamlanması, teknik kapasitenin güçlendirilmesi, aşıların depolanması, toplum katılımının ve talebinin sağlanması, uygulama takviminin belirlenmesi, aşının diğer aşı programlarına ve sağlık müdahalelerine entegre edilmesi gerekir. Sıtma aşısı, dört doz uygulanması gereken bir aşı olduğu için bu konuda ilave zorluklar bulunuyor. Dolayısıyla aşıların etkili bir şekilde uygulanması, dikkatli bir planlama gerektiriyor.
2019'dan bu yana Gana, Kenya ve Malavi’de Sıtma Aşısı Uygulama Programı (MVIP) olarak bilinen pilot program kapsamında seçilen bölgelerde yaklaşık 5 aylıktan itibaren çocuklara 4 dozluk aşı programı uygulanıyor. MVIP programı sayesinde, üç Afrika ülkesinde 2 milyondan fazla çocuğa sıtma aşısı yapıldı. Böylece aşı olmaya uygun yaştaki çocuklar arasında tüm nedenlere bağlı ölümlerde %13 oranında ciddi bir düşüş sağlandı. Şiddetli sıtma vakaları ve hastaneye yatış oranları da kayda değer ölçüde azaltıldı. Pilot program kapsamında elde edilen diğer önemli bulgular; sıtmaya karşı diğer önlemlerin kullanımında veya diğer aşıların kabul oranlarında herhangi bir azalma olmaksızın, aşı kabul oranının oldukça yüksek olduğuna işaret ediyor. MVIP programı; UNICEF ve diğer paydaşlarla işbirliği içinde, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından koordine ediliyor. Gavi, Global Fund ve UNITAID programa finansal destek sağlıyor. RTS,S aşısının üreticisi GSK da bağışladığı aşı dozlarıyla programı destekliyor.
Pilot uygulamadan elde edilen veriler; RTS,S aşısının etkinliğini ve güvenilirliğini kanıtladı. Hindistan Serum Enstitüsü (SII) tarafından üretilen ve DSÖ tarafından önerilen ikinci sıtma aşısı olan R21'in de kabul edilebilirliğine ilişkin kayda değer kanıtlar sağlandı. R21 için yapılan faz 3 deneme çalışmalarının sonuçları; aşının klinik çalışma ortamında yeterli bir güvenilirlik profiline sahip olduğunu ve çocuklarda sıtmayı azalttığını ortaya koydu. RTS,S gibi, R21'in de halk sağlığı üzerinde benzer etkiler yaratması bekleniyor. Bir ülkede hangi aşının kullanılacağına ilişkin tercihin; ülkede uygulanan programın özelliklerine, aşı arzına ve maliyetine göre yapılması gerekiyor.
DSÖ, halihazırda R21 aşısına ilişkin ön yeterlik incelemesi gerçekleştiriyor. Sıtmaya karşı iki aşının mevcut olması, aşı arzını arttırarak Afrika ülkelerinin yüksek talebini karşılayabilir. Böylece sıtmanın bir halk sağlığı tehlikesi oluşturduğu bölgelerde yaşayan tüm çocuklara yeterli aşı dozu sağlanabilir. Gavi, DSÖ, UNICEF ve diğer paydaşlar, daha sonraki adımlarda yer almak istediğini belirten ve/veya uygulama planlarını onaylayan ülkelerle birlikte gerekli hazırlıkları tamamlayarak bölgedeki aşı programlarını yaygınlaştırmak için çalışıyor.
Bu gelişmeler sayesinde, sıtmanın yaygın görüldüğü yerlerde geniş kapsamlı aşı programları uygulanması, sıtmayla mücadelede kritik bir rol oynayarak her yıl on binlerce kişinin hayatını kurtarabilir. Bununla birlikte, sıtma aşısı, tek başına yeterli bir çözüm değildir. Aşı programları; DSÖ tarafından sıtmaya karşı önerilen diğer kontrol tedbirleri ile birlikte uygulanmalıdır. Söz konusu tedbirlere böcek ilaçlı cibinlikler, kapalı alanda ilaçlama, hamile kadınlarda aralıklı önleyici tedavi, sıtma ilaçları, etkili vaka yönetimi ve tedavi yöntemleri de dahildir. Tüm bu önlemler, 2000 yılından bu yana sıtmaya bağlı ölümlerin azaltılmasına katkıda bulunmuştur. Daha da önemlisi, MVIP programının bulgularına göre, aşı dışındaki müdahalelerin aşılarla birlikte uygulanması, diğer aşıların kabul oranlarını arttırabilmekte ve böcek ilaçlı cibinliklerin kullanımını yaygınlaştırabilmektedir. Dolayısıyla genel olarak sıtmadan korunma tedbirlerine erişimi arttırmaktadır.
Aşı İttifakı Gavi'nin CEO'su David Marlow bu konudaki açıklamasında şunları ifade etti: "Dünyanın iyi haberlere ihtiyacı var ve bu, çok iyi bir haber. Gavi olarak Afrika ülkelerinin ön planda olduğu paydaş ittifakımız, halk sağlığı önceliği olarak sıtma aşısına yatırım yapma kararı aldığı için memnunuz. Bu destek sayesinde, her yıl binlerce çocuğun hayatını kurtarabilecek yeni bir aşının sunulmasında rol oynadığımız ve bu tarihi aşıyı, Gavi programları aracılığıyla sunduğumuz için gurur duyuyoruz. Diğer hayati önlemlerle birlikte, aşıların teslim edilmesini sağlamak için paydaşlarımızla birlikte çalışıyoruz."
UNICEF Genel Direktörü Catherine Russell ise açıklamasında "Bu gelişmeler, sıtmaya karşı mücadelemizde yeni bir çığır açabilir. Yeni bir aşı uygulamak, sahaya yıldız bir oyuncuyu çıkarmaya benziyor. Afrikalı liderlerin öncülük ettiği ve uzun zamandır beklenen bu adım sayesinde, sıtmayla mücadelede yeni bir döneme giriyoruz. Böylece her yıl yüz binlerce çocuğun hayatını kurtaracağımızı umuyorum" dedi.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus "Sıtma aşıları sayesinde, sıtmayla mücadelede tarihi bir an yaşıyoruz. Bu aşılar, dünyanın karanlık bir döneminde savunmasız durumdaki çok sayıda çocuğa bir umut ışığı sunuyor. Afrika’da yeni ülkelere ulaştırılan aşılar, sıtma riski altındaki milyonlarca çocuğun hayatını koruyacak" dedi. "Ancak burada durmamalıyız. Hep birlikte, sıtma aşılarını yaygınlaştırmak için gereken siyasi iradeyi ve kaynakları bulmalıyız. Böylece çok daha fazla sayıda çocuk, daha uzun ve sağlıklı bir ömür sürebilir."
DSÖ Afrika Bölge Direktörü Dr. Matshidiso Moeti, "Bu adım sayesinde, bölgede sıtma aşısını yaygınlaştırmaya yönelik ciddi bir ilerleme kaydedildi. Çocukları bu hastalığın şiddetli biçimlerinden koruyan aşı; sıtmayı önlemeye yönelik mevcut araçlara hayati bir katkı sağlıyor ve vakalardaki artış eğilimini tersine çevirerek sıtmaya bağlı ölümleri daha da azaltma çabalarımızı destekliyor" dedi.
Ülkelerin ve paydaşların açıklamaları
Burkina Faso Sağlık ve Halk Hijyeni Bakanı Dr. Robert Lucien Jean - Claude Kargougou: "RTS,S/AS01 sıtma aşısının Burkina Faso'ya gelmesi, büyük bir halk sağlığı tehdidi olmaya devam eden sıtma ile mücadelemizde tarihi bir ana işaret ediyor. Sıtma; sağlık tesislerimizde yapılan muayenelerin, hastaneye yatışların ve ölümlerin birincil nedenidir. En ağır bedeli, 5 yaşından küçük çocuklar ödüyor. Bu aşının 0 ila 23 aylık çocuklar için rutin bağışıklama programına dahil edilmesinin, hastalık oranlarını azaltmasını ve çok sayıda hayatı kurtarmasını temenni ediyoruz" dedi. "Aşının, aşı olmaya uygun tüm çocuklara ulaştırılmasını sağlamaya kararlıyız ve tüm aileleri bu hayat kurtarıcı müdahaleden yararlanmaya teşvik ediyoruz. Hükümet, sıtmaya karşı diğer önlemleri güçlendirmek için de çalışmalarına kararlılıkla devam ediyor."
Kamerun Halk Sağlığı Bakanı Hon Dr Malachie Manaouda: "Aşıların ülkemize gelmesi, ülkede büyük bir halk sağlığı tehdidi olmaya devam eden sıtmayla mücadele çabalarımızda tarihi bir dönüm noktasına işaret ediyor. Aşıların çocuklara ulaşmasını sağlamak ve onları bu ölümcül hastalıktan korumak için birlikte çalıştığımız paydaşlarımıza destekleri için minnettarız " dedi. "Biz çocukları aşılarken, hükümet de yüksek sıtma oranlarını azaltmak için diğer önlemleri ve kontrol tedbirlerini güçlendirme çalışmalarına devam ediyor."
Liberya Sağlık Bakanı Hon Dr Wilhemina Jallah: "Liberya'da RTS,S/AS01 sıtma aşısının uygulamaya konması, bebekler ve beş yaşından küçük çocuklar arasında ölümlerin temel nedeni olan sıtma ile mücadelemizde tarihi bir ana işaret ediyor. Bu aşı, birçok kişinin hayatı kurtarma ve bu hastalığın nüfusumuz üzerindeki etkisini azaltma potansiyeline sahip. Aşının, aşıya en çok ihtiyacı olan kişilere ulaştırılmasını sağlamaya kararlıyız ve aşı olmaya uygun çocukların ailelerini bu hayat kurtarıcı müdahaleden yararlanmaları için teşvik ediyoruz."
Global Fund Genel Direktörü Peter Sands, "Sıtma, Sahraaltı Afrika'da çocuk hastalıklarının ve ölümlerinin başlıca nedeni olmaya devam ettiği için, bugünkü açıklamaları memnuniyetle karşılaşıyoruz. Mevcut araçlar kapsamında bu aşıya uygun bir şekilde öncelik verilerek aşının uygulanması, sıtmanın önlenmesine ve her yıl on binlerce çocuğun hayatının kurtarılmasına katkıda bulunabilir."
PATH Başkanı ve CEO'su Nikolaj Gilbert, "PATH, GSK ve Afrikalı paydaşların yıllarca süren çalışmalarının sonucu olan RTS,S aşısı Kamerun'a ulaştığı için heyecanlıyım. Bu aşının yakında sıtma riski taşıyan çok daha fazla sayıda çocuğa ulaşacak olmasından memnuniyet duyuyorum" dedi. "PATH çalışanları olarak, Gavi, UNICEF ve DSÖ’nün bu hayat kurtarıcı aşıya erişimi hızlandırma çabalarını takdir ediyoruz."
#####
İçine doğdukları şartlar ne olursa olsun, çocuk çocuktur. Her çocuğun hakkına kavuşmasını desteklemek için şimdi bağış yap.